Ouderen en slaap
Begin jij ouder te worden en heb je steeds meer moeite met slapen of ken je een ouder iemand die moeite met slapen heeft? Dan is dit artikel misschien iets voor jou.
Naarmate je ouder wordt, slaap je slechter
Oudere mensen slapen slechter en dat is helemaal niet gek. Ze hebben meer moeite om in slaap te vallen, slapen lichter en worden ’s nachts regelmatiger wakker. Soms vanwege lichamelijke klachten of omdat ze vaker naar de wc moeten.
Naarmate je ouder wordt, slaap je steeds slechter, en is er een toenemende kans op specifieke slaapstoornissen.
Als baby slaap je twee derde van de tijd, maar gedurende de rest van je leven wordt de totale slaaptijd (TST) steeds korter. In de pubertijd slaap je ongeveer 8 uur per dag, daarna neemt de TST gaandeweg af tot slechts 7 uur op hogere leeftijd, terwijl de tijd die je in bed doorbrengt (TIB) alsmaar toeneemt. [1]
De verhouding tussen TST/TIB, de slaapefficiëntie, daalt van 90% op jonge leeftijd naar nog maar 60-70% op oudere leeftijd[2].
Het is niet per se erg dat je minder goed slaapt dan vroeger, maar het kan van invloed zijn op hoe je je voelt en je dag invult. Door te weinig slaap kan je overdag moe zijn, overdag slapen en minder energie voor leuke dingen overhouden.
Hoewel je nooit meer zo goed gaat slapen als in je kinderjaren, betekent dat niet dat je slaap niet beter kan worden. Ook als je ouder bent.
Als je merkt dat je stress of angst ervaart door slaapproblemen, ben je niet alleen. Heb je het gevoel alles (van slaappillen tot klinieken) al geprobeerd te hebben en nog niks werkt? Wij kunnen je helpen. Klik hier om onze gratis slaap test te doen om ons advies te krijgen.
Waarom slapen ouderen zo weinig?
De veroudering van de slaapfunctie is iets onvermijdelijks, daar is niets aan te doen. Maar er zijn ook veel oorzaken voor slecht slapen waar je wel iets aan kan doen. Het is verstandig om te onderzoeken waardoor het komt dat je slechter slaapt en vervolgens te bekijken hoe je dat eventueel kunt verbeteren.
Vervroegde slaapfase-syndroom
Ouderen hebben vaak de neiging om steeds eerder naar bed te gaan en vaker middagdutjes te doen, bijvoorbeeld doordat ze in hun stoel indommelen. Dit soort slaapgewoontes en een verstoord slaapritme kunnen een belangrijke oorzaak zijn van slaapproblemen.
Sommige ouderen hebben een chronisch verstoorde slaapfase, waarbij het slaap-waakritme en de slaap volledig afwijkend zijn. Dit heeft tot gevolg dat ze overdag slapen en ’s nachts wakker liggen.
Andere ouderen hebben last van een verstoord slaapritme door invloed van buitenaf, zoals bijvoorbeeld: licht, geluid en verandering van omgeving.
Dementie en verwardheid kunnen ook verstoringen van het slaap-waakritme veroorzaken, zoals ‘s nachts wakker worden en onrustig slapen.
Het kan behulpzaam zijn om een ‘slaapdagboek’ bij te houden en op te schrijven wanneer je wel slaapt en wanneer het niet lukt om te slapen. Daardoor krijg je een beter beeld van je slaapritme.
Slaap en depressie
Volgens onderzoeker Petrovic [2] liggen depressie of andere psychiatrische aandoeningen in meer dan de helft van de gevallen aan de basis van slaapstoornissen bij ouderen. Een slechte nachtrust is een veelvoorkomend symptoom van depressie. Vaak worden depressieve mensen vroegtijdig wakker, maar ze kunnen ook op andere manieren last krijgen van een veranderend slaappatroon.
Rouw om het verlies van een geliefde of angst vanwege de veranderingen en onzekerheden die het ouder worden met zich meebrengt, zijn meestal geen directe oorzaken voor slecht slapen. Maar in combinatie met depressiviteit kan dit leiden tot een ernstig verstoord slaappatroon. Slaapproblemen kunnen dus een indicatie zijn voor psychische problemen. Soms leidt beter slapen tot een verbetering van de gemoedstoestand. Het is goed om je bewust te zijn van je gemoedstoestand en die van de mensen om je heen, om zo nodig tijdig in te kunnen grijpen. [2]
Daarnaast is uit een ander onderzoek [3] gebleken dat slaapproblemen een indicatie kunnen zijn voor een depressie . Door je slaap te verbeteren, verbetert je kwaliteit van leven en kan je daardoor een belangrijke factor van terugkerende depressies aanpakken.
Slaap en dementie
Ouderen met Alzheimer of andere vormen van dementie hebben vaak last van slaapproblemen [2]. De mentale achteruitgang gaat vaak gepaard met een verstoring van het slaap-waakritme en een verminderd tijdsbesef, wat het lastig maakt om ’s nachts door te slapen en een normaal slaapritme vast te houden.
Vergeleken bij niet-dementerende ouderen hebben ouderen met dementie een meer onderbroken slaappatroon: ze worden vaker wakker en hebben dus een lagere slaapefficiëntie. Slapeloosheid kan leiden tot rusteloosheid, verwardheid en de neiging om te gaan dwalen [2].
Helaas is het lastig om slaapproblemen bij dementerende ouderen te behandelen. Wat kan helpen, is om structuur aan te brengen in hun dagelijks leven. Bijvoorbeeld door overdag activiteiten in te plannen of korte middagdutjes op vaste tijdstippen. Belangrijk is ook om te zorgen dat ze ’s avonds op een vast tijdstip naar bed gaan en ’s morgens op een vast tijdstip opstaan. Dit kan heel effectief blijken bij het verhelpen van hun slaapproblemen.
Slaap en medicatie
In 2004 is uit een onderzoek [4] door NIVEL, het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg, gebleken dat bijna de helft van het slaapmedicatie gebruik door mensen van boven de 65 wordt benut. Na langdurig gebruik van slaapmiddelen verbetert de medicatie de slaap echter niet meer. Aanhoudend gebruik van slaapmiddelen veroorzaakt juist een oppervlakkige, gefragmenteerde slaap. Bovendien ontstaat er vaak een gewenning, waardoor de dosis moet worden verhoogd om nog effectief te zijn [2].
Als iemand plotseling stopt met slaapmedicatie kan het gebeuren dat hij of zij weer last krijgt van slapeloosheid, wat aanleiding kan zijn om de medicatie weer op te starten. Dit wordt ook wel rebound insomnia genoemd. Daardoor kom je in een soort vicieuze cirkel terecht, zonder dat je slaapproblemen opgelost worden [2].
Het gebruik van slaapmedicatie kan ook reeds bestaande slaapstoornissen, zoals apneu, verergeren. Daarom moeten ouderen met dit soort aandoeningen deze middelen vermijden [2].
Ook andere medicijnen kunnen bij ouderen van invloed zijn op de slaap. Ouderen zijn gevoeliger voor de bijwerkingen van medicijnen, omdat hun lichaam minder goed in staat is om die te verwerken dan dat van jongere mensen. Vatbaarheid voor bijwerkingen als duizeligheid en slaperigheid kan ook zorgen voor slaapproblemen of een verstoord slaapritme.
Verder wordt chronisch alcoholgebruik bij ouderen in verband gebracht met een oppervlakkige slaap, waarbij je na korte tijd weer wakker wordt. Hoewel alcohol in eerste instantie lijkt te helpen om in slaap te vallen, omdat je er slaperig van wordt, leidt het uiteindelijk tot een slechtere nachtrust. Hierbij val je eerder in slaap en slaap je langer, echter is de kwaliteit van het slapen minder goed [2]. Daarom is het, zeker voor ouderen, verstandig om minder alcohol te drinken. Dit kan namelijk de slaapproblemen erger maken.
Blijf actief en breng routine aan in je leven
Behalve dat het belangrijk is om op je gezondheid, je gemoedstoestand en andere mogelijke oorzaken van slaapproblemen te letten, is het ook goed om zoveel mogelijk uit je dag te halen. Een actief leven leiden met veel sociale interacties, je geest prikkelen en zorgen dat je genoeg lichaamsbeweging krijgt, zijn essentiële factoren voor het verbeteren van de slaap en de kwaliteit van leven in het algemeen.
Het naleven van een strikte routine voor middagdutjes en het tijdstip waarop je naar bed gaat en opstaat, kan het slaapritme aanzienlijk verbeteren en zo niet alleen zorgen voor een betere nachtrust, maar je ook helpen om overdag beter te functioneren.
Daarnaast is het goed om elke dag een aantal activiteiten te plannen, want dan haal je het meeste uit elke dag.
Gebrek aan daglicht en lichaamsbeweging zijn twee veel voorkomende oorzaken van slaapproblemen bij ouderen. Onderzoek naar de behandeling van ouderen met dementie door middel van blootstelling aan daglicht heeft aangetoond dat het slaap-waakritme en de lichaamsbeweging hierdoor verbetert [2].
Probeer dus elke dag de deur uit te gaan om bijvoorbeeld een wandelingetje te maken. Dan krijg je geen last van een tekort aan daglicht of lichaamsbeweging.
Natuurlijk werken niet alle oplossingen voor slaapproblemen voor iedereen hetzelfde. Probeer daarom verschillende dingen uit om te kijken wat voor jou het beste is. En praat erover met mensen in je omgeving. Iedereen heeft wel eens last van een slechte nacht. Wellicht heeft iemand anders wel een oplossing die voor jou ook kan werken. En onthoud: een goede nachtrust haal je uit een welbestede dag!
Somnox en ouderenzorg
Door de kwaliteit van de slaap te verbeteren, willen we de kwaliteit van leven van de cliënt en de nacht van zowel de cliënt als de zorgverleners verbeteren. Problemen met slaaptekort vormen een gebrek aan energie en initiatief gedurende de dag en een hoger risico op valincidenten en nachtelijke activiteiten, die veel zorg van nachtmedewerkers nodig hebben. Door cliënten rust, ontspanning en een gevoel van veiligheid te geven, helpen wij hen en hun verzorgers bij hun dagelijkse prestaties. De Somnox Adem- en Slaaprobot zou in het dagelijks routine een grote rol kunnen spelen. Om uit te rusten, middagdutjes te doen en om tot rust te komen voor het slapengaan. De eerste testen die we hebben uitgevoerd zijn veelbelovend, voor zowel cliënt als medewerkers van zorginstellingen.
Als je merkt dat je stress of angst ervaart door slaapproblemen, ben je niet alleen. Heb je het gevoel alles (van slaappillen tot klinieken) al geprobeerd te hebben en nog niks werkt? Wij kunnen je helpen. Klik hier om onze gratis slaap test te doen om ons advies te krijgen.
Referenties
[1] Slapen | Cijfers & Context | Huidige situatie | Volksgezondheidenzorg.info. (n.d.). Retrieved February 20, 2020, from https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/slapen/cijfers-context/huidige-situatie#node-slaapduur-naar-leeftijd
[2] Petrovic, M., Pevernagie, D., Velghe, A., Mariman, A., & Michielsen, W. (2007). Slaappatronen en de meest voorkomende slaapaandoeningen bij ouderen. Tijdschrift Voor Geneeskunde, 63(20), 974–978. https://doi.org/10.2143/TVG.63.20.2000177
[3] Nutt, D. J., Wilson, S., & Paterson, L. (2008). Sleep disorders as core symptoms of depression. Dialogues in Clinical Neuroscience, 10(3), 329–336.
[4] Tweede nationale studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk. Een kwestie van verschil: verschillen in zelfgerapporteerde leefstijl, gezondheid en zorggebruik | RIVM. (n.d.). Retrieved January 29, 2020, from https://www.rivm.nl/publicaties/tweede-nationale-studie-naar-ziekten-en-verrichtingen-in-huisartspraktijk-kwestie-van
Recent Comments